Γεωμορφολογία
Η Λίμνη Ζηρού ή «Λίμνη Ζηρός», βρίσκεται στην Ήπειρο, 2 χλμ. δυτικά της επαρχιακής οδού Άρτας-Φιλιππιάδας-Ιωαννίνων, απέναντι από την κοινότητα Παντάνασσας Άρτας. Από το 2011 ανήκει στο νέο Δήμο Ζηρού με πρωτεύουσσα τη Φιλιππιάδα, στον οποίο χάρισε και το όνομά της. Πιθανότατα το όνομά της προέρχεται από τη σλαβική γλώσσα, αποδεικνύοντας την παρουσία διάφορων φυλών στην Ήπειρο ήδη από τον Μεσαίωνα.
Η γεωλογία της περιοχής είναι ιδιαίτερη και πλούσια με διάφορους τύπους πετρωμάτων, τα οποία έχουν διαμορφώσει τόσο την ίδια τη λίμνη, αλλά και τους βράχους γύρω από αυτή. Η περιοχή είναι γνωστή για την έντονη σεισμική δραστηριότητα, καθώς δύο τεράστιες πλάκες της Γης συγκρούονται στο σημείο εκείνο προκαλώντας σεισμούς.
Χαρακτηριστικό της Ηπείρου είναι η απότομη κλίση στις πλαγιές, πολλές από τις οποίες καλύπτονται από σχηματισμούς που είναι πολύ ευαίσθητοι στις κατολισθήσεις. Έτσι, σε περίπτωση σεισμού προκαλούνται κατολισθήσεις που δημιουργούν ζημιές στους οικισμούς που βρίσκονται πάνω στις απότομες πλαγιές. Παρά τις φυσικές προκλήσεις, η περιοχή γύρω από τη Λίμνη Ζηρού παραμένει γεμάτη φυσική ομορφιά και γεωλογικό ενδιαφέρον.
Βιοποικιλότητα
Η Λίμνη Ζηρού δεν είναι μόνο ένα όμορφο τοπίο με πολλά χρώματα και αντιθέσεις, είναι και ένα μεγάλο σπίτι για ζώα και φυτά! Εκεί ζουν πολλές μορφές ζωής: πάπιες, βατράχια, ερωδιοί, νεροχελώνες, ακόμα και σπάνια πουλιά που δεν βρίσκουμε εύκολα στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Οι περιοχές γύρω από τη λίμνη παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία ως προς τη βλάστηση. Σε μερικά σημεία το έδαφος είναι βραχώδες και εκεί μεγαλώνουν κυρίως θάμνοι. Σε άλλα σημεία το χώμα είναι πλούσιο και ζουν μεγάλα, εντυπωσιακά δέντρα όπως οι δρύες, που σχηματίζουν πυκνά δάση.
Δυστυχώς, μερικές ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η υπερβολική βόσκηση ζώων, κυρίως γίδες, έχουν επηρεάσει μεγάλα κομμάτια του φυσικού δάσους με δρύες, γι' αυτό και η χλωρίδα στη Λίμνη Ζηρού έχει τόσες αντιθέσεις. Έτσι, πολλά φυτά που κάποτε ήταν κοινά, τώρα είναι σπάνια και κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Γι’ αυτό βρίσκονται σε ειδικούς καταλόγους προστασίας που αφορούν όχι μόνο τη χώρα μας, αλλά ολόκληρο τον κόσμο!
Υδρολογία
Η ευρύτερη περιοχή γύρω από τη Λίμνη Ζηρού βρίσκεται μέσα στη λεκάνη απορροής του ποταμού Λούρου. Η λεκάνη απορροής είναι η περιοχή στην οποία συγκεντρώνεται φυσικά το νερό, το οποίο μέσω παραποτάμων καταλήγει στο Λούρο ποταμό. Έτσι, η περιοχή της Λίμνης Ζηρού είναι πλούσια σε φυσικές πηγές ύδατος, δηλαδή νερού.
Το νερό της Λίμνης Ζηρού έρχεται κυρίως από υπόγειες πηγές, που οι ειδικοί τις ονομάζουν καρστικές. Είναι οι υπόγειες πηγές νερού που έχουν σχηματιστεί από τη διάλυση πετρωμάτων, όπως ασβεστόλιθος, δολομίτης και γύψος. Γύρω από τη λίμνη υπάρχουν πολλές πηγές!
Καθώς το νερό ταξιδεύει υπόγεια για να βγει στην επιφάνεια, συναντά πετρώματα πολλών ειδών. Κάποια από αυτά αφήνουν το νερό να περνά από μέσα τους με μεγάλη ευκολία, όπως οι Ασβεστόλιθοι του Παντοκράτορα και οι Ασβεστόλιθοι Σινιών. Άλλα πετρώματα δεν αφήνουν καθόλου το νερό να περνά από μέσα τους, όπως οι Σχιστόλιθοι με Ποσειδωνίες. Η επιστήμη που μελετά όλα αυτά τα φαινόμενα ονομάζεται Υδρογεωλογία!
Περιβαλλοντικά Στοιχεία
Η περιοχή γύρω από τη Λίμνη Ζηρού είναι από τις σημαντικότερες όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη, λόγω των διαφορετικών υγροτόπων που φιλοξενεί: μικρά οικοσυστήματα με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Στα γεωργικά οικοσυστήματα καλλιεργούνται καλαμπόκι, σιτηρά, όσπρια, πατάτες, λαχανικά, αλλά και τριφύλλι που το τρώνε τα ζώα.
Υπάρχουν δασικά οικοσυστήματα με μεγάλα δέντρα όπως δρύες, κρανιές και πεύκα, αλλά και θάμνους. Στις πιο ορεινές περιοχές βοσκούν ζώα. Εκεί η βλάστηση είναι χαμηλή και αραιή, μιας και πρόκειται για παλιά δάση που έχουν καταστραφεί από τις φωτιές και την υπερβολική βόσκηση. Κατά μήκος των ποταμών Λούρου συναντάμε παρόχθια οικοσυστήματα με πλατάνια, ιτιές και λυγαριές που αγαπούν το νερό.
Στον Κοκκινοπηλό Πρέβεζας ο επισκέπτης συναντά ένα σπάνιο γεωλογικό φαινόμενο που υπάρχει ήδη από την προϊστορική εποχή, ενώ στα ορεινά υψώματα του Προφήτη Ηλία φωλιάζουν πολλά αρπακτικά πτηνά και πελαργοί.
Παραλίμνιοι Οικισμοί
Η περιοχή γύρω από τη Λίμνη Ζηρού έχει πολύ παλιά ιστορία! Εδώ, πριν από χιλιάδες χρόνια, ζούσαν άνθρωποι που άφησαν πίσω τους σπουδαία ίχνη. Στο Ασπροχάλικο, μια βραχοσπηλιά κοντά στον ποταμό Λούρο, οι αρχαιολόγοι βρήκαν εργαλεία από την Παλαιολιθική εποχή!
Στην περιοχή Κοκκινόπηλος έχει ανασκαφεί παλαιολιθικός οικισμός, ενώ το 1991 βρέθηκε ένας χειροπέλεκυς, μικρό εργαλείο από πέτρα, που χρονολογήθηκε στα 250.000 χρόνια πριν από σήμερα. Εκεί ζούσαν κυνηγοί που ακολουθούσαν κοπάδια ζώων, όπως το κόκκινο ελάφι, του οποίου οστά έχουν βρεθεί από αρχαιολόγους. Τα ευρήματα από τον Κοκκινόπηλο συνδυαστικά με άλλα από τη Θεσσαλία επιβεβαιώνουν την παρουσία του ανθρώπου στην Ελλάδα ήδη από την Αρχαιότερη Παλαιολιθική Εποχή, 400.000-200.00 χρόνια πριν από σήμερα δηλαδή!
Κοντά στο χωριό Άγιος Γεώργιος υπάρχουν τα απομεινάρια ενός ρωμαϊκού υδραγωγείου, που έφερνε νερό στη Νικόπολη, μια σπουδαία πόλη της αρχαιότητας. Το υδραγωγείο είχε σήραγγες, γεφύρια και αγωγούς. Γύρω από τη λίμνη υπάρχουν ερείπια από ακροπόλεις αρχαίων οικισμών, πέτρινα γεφύρια και μοναστήρια, που μας θυμίζουν πόσο σημαντική ήταν αυτή η περιοχή σε κάθε εποχή της ιστορίας!
Κοινωνία & Οικονομία
Γύρω από τη Λίμνη Ζηρού ξεχωρίζουν δύο μεγάλες οικιστικές περιοχές με κέντρα το Θεσπρωτικό και τη Φιλιππιάδα. Οι διάφοροι οικισμοί της περιοχής δεν έχουν διατηρήσει παραδοσιακά χαρακτηριστικά. Οι κάτοικοι στην περιοχή ασχολούνται με την κτηνοτροφία, τη γεωργία και με μικρές τοπικές επιχειρήσεις. Καλλιεργούν μεταξύ άλλων καλαμπόκι, σιτάρι, φασόλια, πατάτες και τριφύλλι για τα ζώα τους. Στην περιοχή υπάρχουν διάσπαρτες πολλές μικρές επιχειρήσεις με τοπικά προϊόντα, όπως παραδοσιακά γλυκά, είδη λαϊκής τέχνης, γαλακτοκομικά προϊόντα, μέλι, αρωματικά φυτά κ.α.
Η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού στην περιοχή, δημιουργεί την ανάγκη για καλύτερη οργάνωση των επιχειρήσεων. Χαρακτηριστικό της περιοχής είναι η ύπαρξη πολύ μεγάλου αριθμού πολιτιστικών συλλόγων. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι από την περιοχή έχουν φύγει ανά τα χρόνια πάρα πολλοί άνθρωποι αναζητώντας εργασία αλλού, οι οποίοι όμως συνηθίζουν να ιδρύουν συλλόγους στα χωριά καταγωγής τους, ώστε να κρατούν ζωντανές τις παραδόσεις.
